شاخص ‏های فرایند یادگیری

معروف‏ترین تعریف درباره ‏ی یادگیری تغییر نسبتاً پایدار در توان رفتاری که در نتیجه تمرین تقویت شده رخ می‏دهد. این تعریف را با دقت بیشتری بررسی می‏کنیم. نخست اینکه یادگیری همواره باید قابل انتقال به رفتار مشاهده ‏پذیر باشد. یادگیرنده قادر به انجام کاری خواهد بود که پیش از یادگیری نمی‏توانست آن را انجام دهد. دوم اینکه تغیر رفتار نسبتاً پایدار است یعنی نه موقتی نه ثابت. سوم تغییر در رفتار الزاماً نباید بلافاصله بعد از تجربه یادگیری رخ دهد. چهارم تغیر در رفتار از تجربه تمرین ناشی می‏شود. پنجم تجربه یا تمرین باید تقویت شود.

یک داوطلب کنکوری زمانی یادگیری را تجربه می‏کند که به تسلط خوبی از آن مطلب رسیده باشد و در خروجی ‏های یادگیری که از خود می‏گیرد عملکرد و درصد قابل قبولی داشته باشد. وقتی یادگیری واقعی صورت گرفته باشد. فرد ممکن است کمی فراموش کند که با دوره به یاد آورد ولی چیزی را به شکل کامل فراموش نمی کند و در دام طراح سوال نمی افتد و در آزمون تعداد سوالات غلطش بسیار کم است.

یادگیری اگر به شکل واقعی خود اتفاق افتاده باشد به معنی تمام شدن کار نیست بلکه همانطور که در تعریف اصلی آن گفتیم نیاز به تمرین و تکرار دارد تا تقویت شود. پس برای رسیدن به سرحد یادگیری همواره باید آن را رشد و پرورش دهیم.

یادگیری زدایی

پژوهشگران می‏گویند فرایند یادگیری بیش از اکتساب دانش جدید است و همواره با یادگیری زدایی دانش قدیمی اتفاق می‏افتد. باتوجه به این موضوع، بدیهی است که بحث یادگیری زدایی با یادگیری شروع شود. یادگیری ‏زدایی تغیر ساختارهای دانش فردی است. تغییر بنیانی در فهم و ادراک و فرآیند حذف باورهای پایدار. هدربرگ می‏گوید: یادگیری زدایی، فرآیند کاهش یا حذف عادت یا دانش قبلی است. در عین حال باز و گشوده بودن نسبت به آموختن آنچه جدید و تازه است.به عبارت دیگر رهایی از دانستگی و خلق فضای تازه برای یادگیری امور جدید، باید از آنچه کهنه است رها شد تا بتوان برای نو جا گشود. افراد یاد می گیرند تا خود را با رویه های جدید انطباق دهند. بنابراین دو حالت است، در حالت نخست یادگیری و یادگیری زدایی به طور همزمان روی می‏دهد یا در حالت دوم یادگیری از یادگیری زدایی پیروی می‏کند.ماهرگز نمی‏خواهیم تا تجربه ‏ها را زنده کنیم و هدف این نیست که تجربه‏ های ضروری زندگی یادگیری زدایی شوند، بلکه هدف ایجاد آگاهی از مقابله گذشته با آینده و پارادایم ها یا اعتقادات جدید است که در مغایرت با آنچه در گذشته شکل گرفته، درحال تکوین است. در مواجه با ناشناخته ‏ها است که یادگیری ‏زدایی رخ می‏دهد.در این حالت یادگیری زدایی زمینه را برای یادگیری عمیق فراهم می‏کند.

برای بهتر آشنا شدن مفاهیم جدول بالا به مثال زیر توجه کنید. درگام اول پس ازتمرکز دقیق و مطالعه با کیفیت بر روی مبحث مورد نظرمون یادگیری اتفاق می‏افتد و با تمرین و تکرار یادگیری‏ دوباره صورت می‏گیرد و زمانی که ما آزمون می‏دهیم و تصحیح می‏کنیم و ایرادات مطالعه‏ ی خود در می‏ آوریم و دوباره برمی‏گردیم به کتاب درسی یا جزوه، اینجاست که یادگیری‏ زدایی اتفاق می افتد. چه قدر جالب که مراحل یادگیری را بدانیم و گام به گام علمی رفتار کنیم.این فرایندی است که سال ها  ذهن ما به طور خودکار اگر ما خللی در آن ایجاد نکنیم آن را انجام می دهد.

شاخص های که یادگیری را نشان می دهد:

1. رسیدن به درصد بالا در آزمون (78% به بالا)
2. توانایی توضیح و تدریس درس برای دیگران
3. توانایی رفع اشکال برای دوستان
4. توانایی حل سوالات و تمرینات فصل
5. توانایی تورق ذهن و کشیدن نقشه درس
6. توانایی رسم اشکال

جدول زیر به خوبی نشان دهنده تاثیر یادگیری در عمل و یادگیری تجربی هست. پس دانش آموزانی که فقط حفظ می‏کنند و تحلیل نمی‏کنند در واقع وارد مثلث یادگیری نمی شوند یا فقط 20 درصد در یادگیری سهیم می شوند و خلا این 80 دصد دقیقا زمانی که بین دو گزینه شک می‏کنید و گزینه غلط را انتخاب می کنید یا زمانی که صورت سوال آشناست ولی پاسخ سوال را نمی دانید، خودش را ظاهر می‏کند.